Macht heeft tegenmacht nodig. Die tegenmacht is bij de omroepen geregeld in een Raad van Toezicht. Die heeft in principe één taak: het bestuur een spiegel voorhouden. De toezichthouders controleren het bestuur en geven waar nodig tegengas.

Precies op die taak faalt de Raad van Toezicht van WNL. Natuurlijk is het niet nodig om een bestuurder bij het minste of geringste af te vallen, maar als er zulke ernstige beschuldigingen in zulke groten getale worden geuit als bij WNL, kun je niet blindelings achter de bestuurder blijven staan. Tenzij je vindt dat die beschuldigingen niet zo erg zijn.

Dat laatste is blijkbaar het geval bij WNL. Want de raad trok zelf de conclusie dat er geen sprake is van juridisch verwijtbaar gedrag door bestuurder Bert Huisjes. Door zelf dat oordeel te vellen, zien deze toezichthouders zichzelf blijkbaar niet als controlerende maar als rechterlijke macht. En dan ook nog zonder transparantie want ze besloten om het zogenaamde onafhankelijke onderzoek onder de pet te houden, ondanks eerdere toezeggingen dat openbaar te maken.

Het is de overtreffende trap van falend toezicht. Terwijl de voorzitter van de raad toch een van de meest ervaren toezichthouders van Nederland is, Loek Hermans. Met decennia ervaring en bijna honderd toezichthoudende functies op zijn cv, zou je verwachten dat hij weet wat toezicht houden is. Alleen is Hermans van het kaliber old boys network. Hij houdt bestuurders altijd de hand boven het hoofd, en neemt niet de moeite ze daadwerkelijk te controleren. Daardoor kleven aan zijn cv ook allerlei incidenten van falend toezicht. Hermans lette bijvoorbeeld in 2011 als toezichthouder niet goed op toen de bestuurder van het COA, tevens zijn partijgenoot bij de VVD, een salaris kreeg boven de Balkenende-norm. Ook oordeelde de Ondernemerskamer dat bij thuiszorgorganisatie Maevita, dat in 2009 failliet ging, sprake was van wanbeleid en falend toezicht door Hermans.

In tijden van falend toezicht op de macht is het extra dapper dat er iemand opstaat om de toezichthouders op hun taak te wijzen. Via een kort geding eist voormalig WNL-medewerker Margreet Spijker opheldering over de omstreden besluiten bij de omroep. Niet omdat het controleren van de toezichthouders haar taak is, maar vanuit haar wens dat er eerlijke en transparantere tijden aanbreken in Hilversum.

Via de rechter probeert zij alsnog af te dwingen dat het rapport openbaar gemaakt moet worden. In één beweging vraagt ze om de rekening van het onderzoek. Ze wil controleren of de kosten van het onderzoek niet stiekem zijn betaald met belastinggeld, geld dat de publieke omroep krijgt om programma’s mee te maken. Een slimme zet waar Hermans niets tegenin kan brengen. Want zijn VVD pleit juist voor meer transparantie bij de bestedingen van belastinggeld door de publieke omroepen. Heel toevallig bij monde van zijn eigen dochter, VVD-leider en vice-premier Sophie Hermans. Het boemerangeffect van zijn eigen nepotisme dat zich nu tegen hem keert.

Deze column is gepubliceerd op 2 oktober 2024 in het Noordhollands Dagblad, Leidsch Dagblad, de Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad en IJmuider Courant.