Jongeren lezen geen krant, kijken geen journaal en hebben zelfs geen nieuwsapp meer op hun telefoon. De meesten zien uitsluitend nog nieuws dat ze voorgeschoteld krijgen op YouTube, Instagram, Snapchat of TikTok. En dat is een serieus probleem, zo concludeert het Commissariaat voor de Media dat voor een recent onderzoek meer dan tweeduizend jongeren in de leeftijd van 16 tot en met 24 jaar vroeg naar hun nieuws- en sociale media-gebruik.
Jongeren kennen bijvoorbeeld de uitspraak van de Amerikaanse presidentskandidaat Kamala Harris: “I don’t know what’s wrong with you young people. You think you just fell out of a coconut tree?”, gevolgd met haar aanstekelijke schaterlach. De clipjes met het citaat overspoelden alle sociale mediaplatformen. Maar daar zag je niet dat Harris direct na de schaterlach op een serieuze toon haar betoog vervolgde dat jongeren van nu voortleven in de context van hun voorouders. In de prikkelende 30 seconden was ook geen ruimte voor de context dat ze die opmerking maakte tijdens een speech over kansenongelijkheid in het onderwijs.
Voor een goed werkende democratie hebben we een pluriform medialandschap nodig waar onafhankelijke journalisten hun werk doen en waar ruimte is voor een gezond publiek debat en vrije meningsvorming. De mediawaakhond noemt het dan ook een bedreiging voor de democratie dat de onafhankelijke journalistiek de nieuwe generatie stemmers niet weet te bereiken en dat jongeren zo veel ongecheckt, ongeredigeerd of politiek beïnvloed ‘nieuws’ te zien krijgen. Misschien dat NOS Stories wel de bestbestede euro’s van de publieke omroep zijn omdat het jongerenmerk op al deze platformen als een van de weinige wel nog in staat is jongeren te bereiken. Het commissariaat adviseert dat meer onafhankelijke journalistieke media dit voorbeeld volgen.
Maar desinformatie en het gebrek aan diepgang is niet het enige dat mis gaat op social media. Misschien nog wel belangrijker is dat de selectie van onderwerpen op die platformen niet wordt gemaakt door onafhankelijke journalisten maar door de algoritmes. Het zijn dus feitelijk de Amerikaanse en Chinese techreuzen die bepalen wat onze jongeren, en steeds meer ouderen, wel of niet meekrijgen van de wereld.
En de algoritmes geven je per definitie altijd meer van hetzelfde. Als je een bepaald filmpje uitkijkt, krijg je steeds meer van dat soort filmpjes voorgeschoteld. In de korte video’s is geen ruimte voor de andere kant van het verhaal of de nuance in een discussie. Meer soortgelijke filmpjes betekent dan ook dat jouw perspectief verder wordt gevoed. In de journalistiek geldt ‘hoor’ en ‘wederhoor’ en hoor je ook de andere kant van een verhaal. Maar op sociale media klim je steeds hoger op de berg van jouw gelijk en wordt een genuanceerd debat steeds lastiger. Je gaat steeds meer geloven in je eigen waarheid en staat steeds minder open voor het tegengeluid van de ander. De ondermijning van de democratie door Big Tech gaat helaas verder dan het bereiken van de jongste kiezers.
Deze column is op 23 okt 2024 gepubliceerd op het Noordhollands Dagblad, Leidsch Dagblad, de Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad en IJmuider Courant.