Een op de twintig gemeentes, waaronder Leiden, Utrecht en Amsterdam, heeft recent beleid ingevoerd om fossiele reclames te weren uit het straatbeeld. Daar zul je geen reclames meer zien voor dieselauto’s of goedkope vliegvakanties, althans vanaf het moment dat er een nieuw contract ingaat met de partij die de posters in de bushokjes mag ophangen. Daardoor kan het nog wel jaren duren voordat de KLM- en Shell-posters daadwerkelijk uit het straatbeeld zijn verdwijnen.

Den Haag vindt dat veel te lang duren. Daarom legt de Hofstad het beleid vast in een lokale wet die op 1 januari ingaat. De verantwoordelijke wethouder, Robert Barker, claimt dat Den Haag de eerste gemeente ter wereld is die dat doet. Hij begrijpt dat die paar bushokjes in Den Haag natuurlijk niet de wereld gaan redden van het klimaatprobleem, maar hij draagt zijn steentje bij binnen zijn invloedsfeer. Vanzelfsprekend hoopt hij dat er meer gemeentes volgen, en dat er een landelijk of Europees verbod volgt.

De reissector is bang voor dit domino-effect en wil een grens stellen. De brancheorganisatie vindt het onzinnig als één gemeente zo’n verbod invoert, maar probeert de nieuwe regel toch via een kort geding van tafel te krijgen. In ‘Nieuwsuur’ noemt de ANVR-directeur, Frank Radstake, de nieuwe wet een ‘ernstige inperking van de vrijheid van meningsuiting’. De reisbranche vindt het blijkbaar een grondrecht om vliegreizen naar Zuid-Europa voor een paar tientjes aan te kunnen blijven bieden.

Dat argument is zo mogelijk een nieuw dieptepunt van de fossiele lobby. Het is wel een heel slecht verhaal om een belangrijk grondrecht te misbruiken voor je greenwashing. Op welke manier is een aanbieding voor een goedkope lastminutevliegreis een mening die geuit moet worden in het democratisch belang?

Reclame is per definitie geen uiting van een mening. Het is een manier om de publieke mening te beïnvloeden. Dat is ook precies de reden dat de gemeentes van de fossiele reclames af willen. Al die openbare reclames maken het vliegen normaal. Net als toen we in de jaren negentig nog werden doodgegooid met tabaksreclames en roken normaal vonden. Of recent nog de gokreclames die het straatbeeld overspoelden en gokken opeens normaal werd.

Het enige discutabele aan het Haagse verbod is, dat de getrokken grens van wel of niet fossiele reclame wat gekunsteld is. Bloemendaal en Haarlem weren bijvoorbeeld ook nog vleesreclames. Eigenlijk zou je kunnen stellen dat je alle producten waar veel aardolie voor is gebruikt, zou moeten weren. Dus ook geen reclames meer voor vuilniszakken, chocolade, parfum, tandpasta, vanille-ijs en scheerschuim. Of bananen en ananassen die vanaf de andere kant van de wereld zijn aangevoerd. Is overconsumptie niet het werkelijke probleem? Dus waarom zou je überhaupt het straatbeeld vervuilen met al die reclames? Waar blijft de gemeente die het recht invoert om reclamevrij op de bus te wachten?

Deze column is gepubliceerd op 6 november 2024 in het Noordhollands Dagblad, Leidsch Dagblad, de Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad en IJmuider Courant.