Het dreigt het Venetië in de woestijn te worden: Buchara in Oezbekistan. De oude handelsstad van de Zijderoute krijgt een grondige metamorfose tot toeristische oase volledig in thema van de Zijderoute. Op de rand van het historische centrum, dat door Unesco is uitgeroepen tot werelderfgoed, verrijst een soort Openluchtmuseum van de Zijderoute met talloze chique hotels en restaurants in oude bouwstijl. Er komt zelfs een heus Zijderoute-pretpark.
Oezbekistan is een voormalige Sovjet-republiek in Centraal-Azië die hier vrijwel nooit het nieuws haalt. Op de BBC zag ik toevallig het nieuws over overtoerisme. Omdat ik er ooit een paar maanden zat voor mijn afstuderen, heeft het land nog altijd mijn interesse. Als ik terugdenk aan het Oezbekistan dat ik ruim twintig jaar geleden leerde kennen, is overtoerisme wel het laatste dat in me opkomt. Ik heb nooit een toerist gezien of iets wat het voor toeristen de lange reis waard kon maken.
Ik zag vooral de vergane glorie van de eeuwenoude bouwwerken. Door mijn wimpers kijkend, kon ik bedenken dat het ooit sprookjesachtig mooi moet zijn geweest. Maar het erfgoed was niet onderhouden. Alles was afgebrokkeld, afgebladderd en overwoekerd met onkruid. Een museum dat ik bezocht was een donker hol met wat ondefinieerbare oude prullaria onder een stoffige glasplaat.
President Mirziyoyev blijkt zijn zinnen te hebben gezet op de groei van het toerisme. Het doel is dat Oezbekistan in 2030 jaarlijks 15 miljoen buitenlandse toeristen trekt, evenveel als Venetië. Op zich positief dat de historische gebouwen daardoor eindelijk opgeknapt worden. En het toerisme groeit hard. Het land is de grootste stijger op de wereldranglijst voor Toerisme van het World Economic Forum.
De zorgen die critici tegenover de BBC uiten, zitten hem in de manier waarop de toeristensector uit de grond wordt gestampt. De bewoners worden gedwongen hun huizen te verlaten om plaats te maken voor de thema-bouwwerken. Vanwege de beschermde status van het centrum is officieel toestemming nodig van Unesco om iets te mogen slopen en bouwen, maar dat gebeurt niet. Een woordvoerder van de VN-organisatie spreekt haar hoop uit dat Oezbekistan zich aan de afspraken zal houden en niets sloopt zonder toestemming. Maar Unesco heeft geen enkel middel om die hoop kracht bij te zetten en dus gaat de sloop en bouw driftig door.
De financierder van al deze toeristische bouwwerken is de steenrijke zakenman Bakhtiyor Fazilov. Hij verdient zijn vermogen in de olie- en gasindustrie van Oezbekistan en Rusland. De president legt hem geen strobreed in de weg. Want die is op zijn beurt al sinds de jaren tachtig lid van de Communistische Partij van de Sovjet Unie en een trouwe bondgenoot van Poetin.
Alles wijst erop dat de bouw van de luxe themahotels dus rücksichtslos doorgaat. Mocht je er straks een kijkje willen nemen, wees dan niet verbaasd als je veel moeite moet doen om een ligbedje te veroveren bij het zwembad tussen alle Russische oligarchen.
Deze column is op 12 feb 2025 gepubliceerd in het Noordhollands Dagblad, Leidsch Dagblad, de Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad en IJmuider Courant.